Dzisiaj wracamy do tematu znaczenia doświadczenia specjalisty w pracy psychoterapeutycznej. Ostatnio wskazaliśmy na fakt, że duże znaczenie w procesie terapeutycznym ma relacja terapeutyczna. W czynnikach, które są znaczące dla jej rozwoju nie uwzględnia się raczej doświadczenia specjalistki. Nie oznacza to jednak, że nie jest ono tematem, który często jest poruszany w literaturze.
Badania stosunku psychoterapeutek i psychoterapeutów do praktyki opartej na dowodach naukowych (EBP) wykazały, że mimo doceniania danych naukowych, nie są one wykorzystywane przez nich w swojej pracy. Planowanie terapii odbywa się na podstawie założeń wybranej szkoły psychoterapeutycznej, wskazówek uzyskanych podczas superwizji oraz doświadczenia i intuicji. Z drugiej strony, wskazuje się, że terapeutki bazujące na intuicji w pracy są bardziej negatywnie nastawione do EBP. W znalezionych przez nas pracach o doświadczeniu i intuicji pisze się przede wszystkim w kontekście potencjalnych zagrożeń z nich wynikających. Jest to interesujące, ponieważ intuicyjnie wydawałoby się, że doświadczenie niesie ze sobą wyłącznie pozytywne aspekty.
Pozytywne aspekty doświadczenia oczywiście też są obserwowane. Zauważa się, że starsi psychoterapeuci i psychoterapeutki postrzegają atrakcyjność pacjentek i pacjentów jako mniej zakłócającą przebieg terapii niż wskazują to osoby młodsze. Mówi się także pozytywnie o modelowaniu, w znaczeniu korzystania przez pacjenta z doświadczeń psychoterapeuty. Zaryzykujemy wysnucie wniosku, że im bardziej doświadczony jest psychoterapeuta, tym większy zasób, z którego może czerpać pacjent. Poza tym, z badań wynika, że dla psychoterapeutek w różnym wieku, różne doświadczenia są ich punktem odniesienia. Dla osób młodszych częściej źródłem odniesienia było ich doświadczenie jako córki/syna, dla starszych doświadczenia w roli matki/ojca.
Zakłada się, że trafniejsze diagnozy są stawiane, gdy osoba diagnozująca ma większe doświadczenie, jednak badania tego nie potwierdzają. Wskazują za to, że diagnoza będzie miała podobną trafność, jeśli osoby będą dysponowały tymi samymi informacjami. Samo doświadczenie może nawet przeszkadzać ze względu na zbyt dużą pewność siebie, a w związku z tym ignorowanie informacji sprzecznych z własnymi opiniami i poszukiwanie wyłącznie informacji potwierdzających wstępne założenia. Pomocne na co dzień mechanizmy wnioskowania podczas procesu terapeutycznego są niepożądane ze względu na możliwość popełnienia błędów. Dziury w wiedzy o innych uzupełniane są wiadomościami z własnego doświadczenia.
Po zapoznaniu się z powyższymi informacjami, można stwierdzić, że doświadczenie mimo wielu pozytywnych aspektów, ma też ciemne strony i w kontekście wyboru psychoterapeutki jest przeceniane. W niektórych przypadkach może nawet przeszkadzać, a terapeuci powinni mieć ograniczone zaufanie do sądów wydawanych na podstawie wyłącznie własnego doświadczenia.
Chciałybyśmy zachęcić czytelników i czytelniczki do korzystania z usług osób przede wszystkim będących pod opieką superwizora, kształcących się i pozostających na bieżąco z doniesieniami ze świata nauki oraz zachęcić do refleksji, poszukiwania odpowiedzi na pytanie, jak dotychczasowe doświadczenie własne determinuje podejmowane działania w wykonywanym przez siebie zawodzie. Terapeutów i terapeutki namawiamy do unikania zagrożeń związanych z poleganiem na doświadczeniu przez korzystanie ze wskazówek opartych na dowodach naukowych.
Tekst stworzony przez stażystkę Grażynę Kałużyńską.
Bibliografia:
- Chrząstowski, S. K. (2019). Praktyka psychoterapeutyczna oparta na danych naukowych – za i przeciw. Psychoterapia, 2(189). 45-57.
- Chrząstowski, S. K. (2014). Wiara psychoterapeutów we własny obiektywizm, w doświadczenie kliniczne oraz wartość informacji zwrotnych – perspektywa psychologii społecznej i poznawczej. Psychoterapia, 3(170). 15-26.
- Czabała, J. C. (2010). Czynniki leczące w psychoterapii. Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Kratochvil, S. (2003). Podstawy psychoterapii. Wydawnictwo Zysk i S-ka.
- Prochaska J. O., Norcross, J. C. (2006). Systemy psychoterapeutyczne. Analiza transteoretyczna. IPZ PTP.
- Sęk, H. (red.). (1998). Społeczna psychologia kliniczna. Wydawnictwo Naukowe PWN
- Sterna, A. M., Sterna, W. (2021). Psychoterapia—metoda leczenia prowadzona przez kobiety i dla kobiet? O zjawisku feminizacji w psychoterapii. Psychiatria, 18(2), 152-158.
