Dzisiaj temat niezwykle ważny, szczególnie dla osób, które miały już kilka podejść do psychoterapii i nie trafiły na TĘ osobę. Mamy nadzieję, że tekst okaże się przydatny, tym bardziej, że bazuje na sprawdzonych źródłach naukowych, a nie naszych intuicjach.
Krótka definicja psychoterapii mogłaby brzmieć tak: “celowe oddziaływanie psychologiczne, bazujące na sprawdzonych danych, prowadzące w założeniu do zmian w zachowaniu, do usunięcia lub zmniejszenia objawów somatycznych oraz przyczyn problemów, pod opieką wykwalifikowanego psychoterapeuty.“ Badacze i badaczki wskazują na skuteczność i złożoność efektywności procesu psychoterapii. Dane GUS za 2020 rok mówią, że 1 676 217 osób w Polsce jest leczonych w poradniach zdrowia psychicznego, odwykowych oraz profilaktyki i rehabilitacji osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych. Nie są to wielkie liczby w kontekście liczebności ogółu społeczeństwa, ale pamiętajmy, że nie uwzględniają one pomocy psychologicznej udzielanej w sektorze prywatnym.
Dodatkowo, wydarzenia ostatnich lat (pandemia COVID-19 oraz wybuch wojny w Ukrainie) skłaniają do refleksji, że zapotrzebowanie na ten rodzaj pomocy będzie stale rosnąć. Nie dziwi więc, że coraz częściej poruszanym tematem jest wybór psychoterapeutki czy psychoterapeuty. Lektura wątków w mediach społecznościowych oraz codzienne przebywanie z ludźmi, uczestniczenie w rozmowach, pozwalają sądzić, że jest grupa osób, która wskazuje doświadczenie jako pożądaną, wręcz konieczną cechę psychoterapeuty. Doświadczenie, o którym tu mowa, można najprościej zdefiniować za Słownikiem Języka Polskiego jako „ogół wiadomości i umiejętności zdobytych na podstawie obserwacji i własnych przeżyć”.
Co stoi za tym osławionym doświadczeniem? No, właśnie nie do końca wiadomo. Dlatego jeden z badaczy (Chrząstowski, 2019) zaproponował, by mówić o konkretnych umiejętnościach terapeuty, tj. o umiejętnościach diagnostycznych, komunikacyjnych, motywowania pacjentki, wyboru odpowiednich interwencji oraz specyficznych, związanych z wdrożeniem zasad praktyki opartej na evidence based practice (dowodach naukowych). Ten sam autor pisze, nie podając jednak źródła, że niezależnie od wyników badań nad rolą doświadczenia (tutaj klinicznego), będziemy chcieli konsultować swoje problemy z bardziej doświadczonym lekarzem. A powszechnie uważa się, że doświadczenie psychiatry lub psycholożki będzie wpływało na trafność diagnozy i jakość oferowanej pomocy. Celem poniższego, a także kolejnego tekstu będzie znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy rzeczywiście doświadczenie jest tak ważne, jak może się wydawać, że jest.
Jednym z bardzo ważnych czynników wpływających na efekt leczenia jest relacja terapeutyczna sama w sobie – odpowiada ona aż za 12% sukcesu pracy terapeutycznej. Stworzenie silnej relacji terapeutycznej jest niewątpliwie wyzwaniem. Terapeuta powinien być uważny, otwarty, nieosądzający, wspierający, współczujący, uczestniczący w doświadczeniach pacjentki oraz stwarzający warunki do kreowania nowych myśli i działań. Liczy się to, jak pacjentka postrzega terapeutkę, jeśli jako osobę wspierającą, ciepłą i pomocną, wróży to szansę na sukces. Wdrażanie przez terapeutę konkretnych technik oraz demonstrowanie współpracy wraz z podkreślaniem wyborów i poznawaniem sposobów radzenia sobie pacjentki to kolejne elementy wskazujące, że ta współpraca może się udać.
Z łatwością można zauważyć, że wśród powyższych czynników wpływających na proces terapeutyczny, szczególnie czynników związanych z osobą terapeuty, na próżno szukać doświadczenia. Skłania to do wniosku, że doświadczenie nie ma aż tak wielkiego znaczenia. Mimo, że rzeczywiście nie jest ono aż tak ważne, jak niektórzy sądzą, że jest, poświęca mu się jednak trochę miejsca w literaturze. Do tematu tego wrócimy jednak w naszym kolejnym wpisie.
Tekst stworzony przez stażystkę Grażynę Kałużyńską.
- Chrząstowski, S. K. (2019). Praktyka psychoterapeutyczna oparta na danych naukowych – za i przeciw. Psychoterapia, 2(189). 45-57.
- Chrząstowski, S. K. (2014). Wiara psychoterapeutów we własny obiektywizm, w doświadczenie kliniczne oraz wartość informacji zwrotnych – perspektywa psychologii społecznej i poznawczej. Psychoterapia, 3(170). 15-26.
- Czabała, J. C. (2010). Czynniki leczące w psychoterapii. Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Główny Urząd Statystyczny (2022). Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2022.
- Kratochvil, S. (2003). Podstawy psychoterapii. Wydawnictwo Zysk i S-ka.
- Prochaska J. O., Norcross, J. C. (2006). Systemy psychoterapeutyczne. Analiza transteoretyczna. IPZ PTP.
- Sass-Stańczak, K., Czabała, J. C. (2015). Relacja terepeutyczna – co na nią wpływa i jak ona wpływa na proces psychoterapii. Psychoterapia, 1(172), 5-17.
- Sęk, H. (red.). (1998). Społeczna psychologia kliniczna. Wydawnictwo Naukowe PWN
- Sterna, A. M., Sterna, W. (2021). Psychoterapia—metoda leczenia prowadzona przez kobiety i dla kobiet? O zjawisku feminizacji w psychoterapii. Psychiatria, 18(2), 152-158.
- Doświadczenie. Pobrane 26 maja 2023 z: https://sjp.pwn.pl/slowniki/doświadczenie.html