Na świecie posługujemy się naprawdę ogromną liczbą języków, które nieraz znacząco się od siebie różnią. Z tego względu pojawiła się potrzeba tworzenia słowników (czy to papierowych, czy elektronicznych), aby umożliwić skuteczną komunikację między ludźmi z różnych zakątków świata. Czy wiedzieliście jednak, że czasami słownik może być potrzebny nawet, jeśli dane osoby z pozoru używają tego samego języka?
W ostatnim czasie coraz częściej mówi się o tym, aby zacząć postrzegać spektrum autyzmu jako przejaw neuroróżnorodności, nie zaś zgodnie z paradygmatem patologii. Różnica polega tutaj głównie na sposobie rozumienia funkcjonowania osób w spektrum, a w konsekwencji wyboru sposobów wspierania tychże osób oraz używaniu odmiennego słownictwa. Przykładowo w paradygmacie patologii mówi się o spektrum autyzmu jako o zaburzeniu, podczas gdy paradygmat neuroróżnorodności mówi o odmiennym (nie gorszym!) funkcjonowaniu układu nerwowego u osób w spektrum.
W związku z dynamiczną zmianą wspomnianych terminów, służących do opisywania rzeczywistości, terminologia ta nie zawsze jest całkowicie jasna. Zdarzyć się może, że osoba, która w dobrej intencji chce posłużyć się danym pojęciem, używa go w sposób nieprawidłowy, co przekręca jego oryginalne znaczenie. Jeśli taką osobę oglądają, czy obserwują też inne, to takie nieprawidłowe użycie może stawać się bardziej powszechne. Z tego względu bardzo istotne wydaje się jasne usystematyzowanie pewnych terminów.
Zadania tego podjęła się dr Nick Walker, która w swoim zwięzłym, acz bardzo treściwym artykule „Neuroróżnorodność: Kilka podstawowych terminów i definicji” z 2014 roku, przybliżyła definicję najważniejszych pojęć. Korzystając z jej oryginalnej pracy, chciałybyśmy dzisiaj również Wam, naszym Czytelnikom_czkom, pokazać ten krótki słownik. Całymi sobą stoimy za zmianą paradygmatu i dlatego niezmiernie zależy nam na tym, aby poszerzać w naszym społeczeństwie wiedzę w tym zakresie. Poniżej przedstawiamy więc podstawowe terminy, wraz z ich definicjami.
Neuroróżnorodność, to różnorodność ludzkich umysłów, nieskończona zmienność w neurokognitywym funkcjonowaniu w obrębie naszego gatunku. Słowo to nie oznacza samo w sobie żadnego sposobu myślenia czy podejścia. Jest to istniejący fakt biologiczny, wskazujący na to, że jako ludzie różnimy się między sobą specyfiką funkcjonowania naszych układów nerwowych. Używając tego słowa powinniśmy więc unikać sformułowań typu „Neuroróżnorodność twierdzi, że…” czy „Ze względu na swoją neuroróżnorodność…”. Możemy natomiast mówić o tym, że warunki środowiska są dostosowane do neuroróżnorodności wszystkich osób z niego korzystających.
Paradygmat neuroróżnorodności, to specyficzne spojrzenie na neuroróżnorodność – perspektywa lub podejście, które sprowadza się do tych podstawowych zasad:
- Neuroróżnorodność jest naturalną i cenną formą ludzkiej różnorodności;
- Pomysł, że istnieje jeden „normalny” lub „zdrowy” typ mózgu lub umysłu, lub jeden „właściwy” styl funkcjonowania neurokognitywnego, jest skonstruowaną kulturowo fikcją;
- Dynamika społeczna, która manifestuje się w odniesieniu do neuroróżnorodności, jest podobna do dynamiki społecznej, która manifestuje się w odniesieniu do innych form ludzkiej różnorodności.
Ruch na rzecz Neuroróżnorodności to ruch sprawiedliwości społecznej, który dąży do zachowania praw obywatelskich, równości, szacunku i pełnej integracji społecznej dla neuroodmiennych. Ruch na rzecz Neuroróżnorodności nie jest pojedynczą grupą ani organizacją, nie jest prowadzony przez żadną pojedynczą grupę lub organizację i nie ma lidera. Podobnie jak większość ruchów praw obywatelskich, Ruch na rzecz Neuroróżnorodności składa się z bardzo wielu osób, z których niektóre są zorganizowane w grupy tego, czy innego rodzaju. Te jednostki i grupy są dość zróżnicowane pod względem punktów widzenia, celów, obaw, stanowisk politycznych, przynależności, metod aktywizmu i interpretacji paradygmatu neuroróżnorodności.
Neuroodmienny, czasami w skrócie ND, oznacza posiadanie umysłu, który funkcjonuje w sposób, który znacząco odbiega od dominujących standardów społecznych. Słowo to jest dość szerokie, ponieważ zawiera w sobie bardzo różnorodne formy odmienności, np. spektrum autyzmu, dysleksję, epilepsję. Taka odmienność może wynikać zarówno z uwarunkowań genetycznych, jak i istotnych wydarzeń życiowych, np. doświadczenie traumy. Przeciwieństwem tego słowa jest neurotypowy (w skrócie NT).
Neuromniejszość to populacja neuroodmiennych ludzi, o których wszystkie poniższe informacje są prawdziwe:
- Wszyscy mają podobną formę neuroodmienności;
- Forma neuroodmienności, którą dzielą, jest jedną z tych form, które są w dużej mierze wrodzone i są nierozerwalnie związane z tym, kim są, stanowiąc nieodłączny i wszechobecny czynnik w ich psychice, osobowościach i fundamentalnych sposobach odnoszenia się do świata;
- Forma neuroodmienności, którą podzielają, to taka, na którą neurotypowa większość ma tendencję do reagowania z pewnym stopniem uprzedzeń, niezrozumienia, dyskryminacji i/lub ucisku.
Są to według nas najbardziej powszechne i najczęściej pojawiające się w dialogu społecznym terminy. Mamy nadzieję, że ten krótki wpis poszerzył Waszą wiedzę w temacie paradygmatu neuroróżnordoności i związanego z nim słownictwa. Trzymamy także kciuki za świadome i prawidłowe ich używanie w przyszłości.
Źródło: https://neuroqueer.com/neurodiversity-terms-and-definitions/
(Uzyskaliśmy zgodę na publikację tłumaczenia tekstu bezpośrednio od autorki)
